Park Narodowy w Pieninach

Działalność turystyczna w Pieninach od lat 30 XX wieku nieodłącznie związana jest  z Pienińskim Parkiem Narodowym. Starania o prawną ochronę tego terenu zaczęły się w latach dwudziestych. Na konieczność ochrony przyrody wpływała w znacznym stopniu rabunkowa polityka leśna. Efektem było dotkliwe spustoszenie drzewostanów również w sercu Pienin.

,,Właściciele uherbieni rąbali z zaciekłością całe połacie lasu, spychali ze zboczy,  z urwisk, rabując najistotniejszą szatę – urok zieleni, barwność łąk. Groziła zagłada. Gdyby bowiem zabrakło lasów, to pozostałaby naga, zimna pustynia skalna, to by Pieninom odebrano ich duszę .”




W 1921 profesor Szafer wskazywał na konieczność ochrony terenu otaczającego Zamek Czorsztyński. Rok później właściciel Czorsztyna Stanisław Drohojewski stworzył obszar chroniony na Wzgórzu Zamkowym.

W roku 1923 Ludwik Sitowski w „Pieniny jako rezerwat przyrody” napisał:

 

„Osobliwości stosunków geologicznych, florystycznych i faunicznych (...) są dla nas wskaźnikiem, aby idąc śladem kulturalnych narodów utworzyć z Pienin, tego najpiękniejszego zakątka w Polsce, rezerwat przyrody”.

 

 W roku 1923 została zorganizowana w Szczawnicy konferencja Państwowej Komisji Ochrony Przyrody przy udziale członków Towarzystwa Tatrzańskiego dotycząca powołania Parku Natury. Głównym tematem spotkania była opracowana rok wcześniej przez profesora Stanisława Kulczyńskiego koncepcja terytorialna parku. W roku 1924 podpisano ,, protokół krakowski” dotyczący spraw granicznych między Polską  a Czechosłowacją. Znalazło się w nim miejsce również na sprawy dotyczące ochrony przyrody. Nawiązano porozumienie o pogranicznych parkach przyrody, podobnych do tego jaki powstał na pograniczu USA i Kanady dla ochrony kultury, fauny, flory i krajobrazu chronionego obszaru. Ogromnego przyspieszenia idea utworzenia Parku Narodowego dostała wraz z zakupieniem części terytorium Pienin przez Skarb Państwa. 8 listopada, Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów uchwalił wykup gruntów pienińskich przeznaczonych na park narodowy z rąk prywatnych właścicieli. Terenem zaczęły rozporządzać Lasy Państwowe. W roku 1929 państwo zakupiło 387 ha obszaru leśnego naokoło Korony do Potoku Pienińskiego oraz część Pienin Czorsztyńskich. W 1930, 396 ha należących do dóbr krościeńskich obejmujących Czerwone Skałki, Czertezik, Sokolicę i dolinę Pienińskiego Potoku.   W dniu 31 sierpnia 1930 Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego urządził w Szczawnicy uroczystość proklamowania Pienińskiego Parku Narodowego.

Dnia 2 sierpnia 1931 roku w Krościenku odbyła się konferencja przedstawicieli Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Zakładu Doświadczalnego Lasów Państwowych oraz Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, na której opracowano definicję celów   i zadań Parku. Dwa lata później 1 czerwca w 123numerze „Monitora Polskiego” pod pozycją 156 ukazało się rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 23 maja 1932 roku o utworzeniu rezerwatu w Pieninach jako jednostki organizacyjnej pod nazwą „ Park Narodowy w Pieninach”. Tego samego roku 17 lipca odbyła się w Szczawnicy i Czerwonym Klasztorze uroczystość otwarcia pierwszego w Europie  i drugiego na świecie międzynarodowego Parku Przyrody. Składającego się z polskiego Parku Narodowego w Pieninach i Słowackiego Rezerwatu Przyrodniczego w Pieninach. Pierwszym kierownikiem Parku Narodowego został inżynier Tadeusz Owczarzak.

 

„Uroczystość rozpoczęła się na prześlicznej polance, w cieniu zgrzybiałych lip, pamiętających polskie czasy. Pod figurą z 1768 roku, wzniesioną sumptem pana na Lubowni, Lubomirskiego, przedstawiciele obu państw wygłaszali przemówienia pełne przyjaźni i pełne miłości tego zakątka, jedynego na świecie. Wszyscy podkreślali, że utworzenie tego parku to wielkie dzieło. Godzi się wspomnieć, że dzień 17 lipca był triumfem profesora Walerego Goetla i profesora Władysława Szafera, dniem ich radości i dumy”.

 

Wraz z powstaniem park przeprowadza korektę szlaków w Pieninach. Zlikwidowane zostały między innymi szlaki w kotlinie Potoku Pienińskiego. Nowy szkic turystycznych dróg opracował prezes Oddziału Towarzystwa Tatrzańskiego Beskid  w Nowym Sączu profesor Feliks Rapf.

 

Opracowane zostały przepisy dla zwiedzających:

 

1.      „Wstęp do Parku po znakowanych szlakach turystycznych jest bezpłatny aż do odwołania, natomiast poza odrębem tych szlaków dozwolony jest jedynie za opłatą. Karty wstępu wydaje Kierownictwo Parku Narodowego w Krościenku      i strażnicy parkowi na terenie Parku. Cena jednorazowego wstępu wynosi 20 groszy. Okresowe karty wstępu, ważne na cały sezon turystyczny, wydaje w cenie 3 złotych Kierownictwo Parku Narodowego

2.      Wstęp na teren Parku dozwolony jest jedynie pieszym: wjazd rowerami, motocyklami   i samochodami, jak również łodziami motorowymi po Dunajcu jest zakazany: wjazd konno i pojazdami konnymi dozwolony jest tylko na wyznaczonych drogach i ze specjalnym zezwoleniem Kierownictwa Parku. Przewożenie łodziami ( tratwami) po Dunajcu zastrzeżone jest dla trudniących się tym mieszkańców okolicznych wsi.

3.      Na terenie Parku dozwolone jest przebywanie i chodzenie tylko po drogach, ścieżkach wyznaczonych szlakach turystycznych. W szczególności wzbronione jest schodzenie i wspinanie się po zboczach, urwiskach, źlebach i skałach, jak również chodzenie po miejscach zagrodzonych, porosłych młodym lasem  ( młodnikach i uprawach) oraz łąkach.

4.      Obozowanie i biwakowanie dozwolone jest jedynie w miejscach na ten cel wyznaczonych przez Kierownictwo Parku

5.      Zakazanie jest zaśmiecanie Parku, zanieczyszczanie źródeł, potoków oraz Dunajca, odłupywanie skał i głazów, umieszczanie napisów i szlaków zarówno na skałach, jak  i drzewach i jakichkolwiek innych obiektach na terenie Parku. Niedozwolone jest kąpanie się, plażowanie na terenie Parku

6.      Zakazane jest hałaśliwe zachowanie się na terenie Parku, chóralne śpiewanie, trąbienie i granie na jakichkolwiek instrumentach, oraz strzelanie

7.      Zrywanie kwiatów i innych części roślin, wykopywanie roślin, ułamywanie gałązek jest wzbronione. Podobnie zakazane jest łowienie, zabijanie, płoszenie   i napastowanie jakichkolwiek zwierząt. Zbieranie okazów dla celów naukowych, dydaktycznych i kolekcjonerskich na terenie Parku nie jest dozwolone. W szczególnych wypadkach będzie kierownictwo Parku udzielało na drodze wyjątku zezwoleń na zbiór okazów dla prowadzących prace naukowe na terenie Parku.

8.      Dokonywanie na terenie Parku jakichkolwiek zdjęć fotograficznych, sporządzanie filmów- jeżeli te czynności nie mają charakteru amatorskiego – bez specjalnego zezwolenia Kierownictwa Parku jest zakazane. Równie wzbronione jest prowadzenie na terenie Parku handlu kramnego stałego, bądź przenośnego, poza miejscami na to przeznaczonymi i ze specjalnym pozwoleniem Kierownictwa Parku”.

 Park w dynamiczny sposób zagospodarował Pieniny . W 1936 przetrasowano 8600 metrów ścieżek i wykonano 1000 metrów nowych szlaków. Przeprowadzono szlak na Nową Górę, remontu doczekała się ,,Sokola Perć”. W pierwszych miesiącach 1939 roku na wniosek Dyrekcji Parku Narodowego w porozumieniu z oddziałem Towarzystwa Tatrzańskiego zostało zlikwidowane schronisko Henryka Sienkiewicza. Tym razem określane jako- ,,Gospoda szpecąca wylot przełomu Dunajca".

 Pracę nad ochroną Pienin przerwał wybuch II wojny światowej. Po okupacji dopiero w roku 1954 Rada Ministrów na wniosek ministra leśnictwa Jana Dąb Kociołka przyjęto uchwałę o utworzeniu Pienińskiego Parku Narodowego. Obszar Parku powiększono do 2231 hektarów. Po stronie czechosłowackiej obszar chroniony objął 362 hektary.


Jakub Dyda