V Festiwal Kultur Górskich: Łemków, Rusnaków i Górali

W ostatni weekend lipca, mimo niesprzyjających warunków – padającego, momentami nawet bardzo intensywnie deszczu i tworzącego się wokół sceny w Jaworkach błota – V Festiwal Kultur Górskich Łemków, Rusnaków i Górali odbył się w całym, zaplanowanym kształcie. Nie zawiodła ani wierna publiczność, ani zespoły.

Pierwszy dzień, pod patronatem ZEW Niedzica, był prezentacją kultury łemkowskiej. Otwierający Festiwal jego główny organizator i pomysłodawca, prezes Stowarzyszenia na Rzecz Promocji i Rozwoju Jaworek Jerzy Pal podkreślił, że festiwal, i ten dzień, są ukłonem w stronę dawnych mieszkańców czterech okolicznych wsi – Szlachtowej, Jaworek, Baiałej i Czarnej Wody, wysiedlonych w czasie akcji Wisła w 1947r. – Rusinów Szlachtowskich, oraz ich potomków mieszkających tu dzisiaj. Obok estrady pod Homolami zapłonęła watra rozpalona przez pieśniarkę łemkowską Julię Dosznę i Rusina z Jaworek – Filipa Ikoniaka, który później wraz Andrzejem Dziedziną Wiwrem – przedstawicielem górali, poprowadził popołudniową imprezę. Jako pierwszy na scenie wystąpił dziecięcy zespół Wereteno z Łosia koło Gorlic. Zespołem, który rozpoczął swą działalność w 2001r. przy greckokatolickiej parafii, opiekuje się Julia Doszna. Dzieci, przybyłe w pięknych rusnackich strojach, wystąpiły z bogatym repertuarem pieśni łemkowskich, śpiewanych przy akompaniamencie akordeonu. O historii przybycia przed wiekami na tereny Rusi Szlachtowskiej ludności łemkowskiej opowiedział ciekawie proboszcz parafii p.w. Matki Boskiej Pośredniczki Łask ks. Józef Włodarczyk. Po wystąpieniu opiekuna duchownego, niezrażona brzydką pogodą publiczność wysłuchała żywiołowego koncertu a capella, w wykonaniu mieszanego chóru Zoria. Zespół przybył z Uścia Gorlickiego, gdzie od 2004r. działa przy tamtejszym Gminnym Ośrodku Kultury pod kierownictwem Anny Dubec. Chór tworzą młodzi ludzie, pasjonaci powiatu gorlickiego i krynickiego, którzy kultywują tradycje i kulturę regionu wykonując pieśni łemkowskie, pogórzańskie oraz biesiadne. Z kolei sceną zawładnęła pieśniarka Julia Doszna. Ludowe pieśni liryczne, śpiewane miękkim, aksamitnym głosem, z towarzyszeniem gitary akustycznej Sobiesława Pawlikowskiego, oczarowały zebranych swą prostotą i pięknem i pozwoliły wejść w klimat dawnej Łemkowszczyzny. Gwiazdą wieczoru była, przybyła z Lublina w pięcioosobowym składzie, Orkiestra św. Mikołaja. Zespół utworzony pod koniec lat 80., jest jednym z zespołów, które „wymyśliły” folk w Polsce. Szczególną estymą, oprócz ludowych pieśni polskich, darzy folklor łemkowski i huculski i twórczo go przetwarza, koncertując z towarzyszeniem jedynie instrumentów akustycznych, głównie strunowych i perkusyjnych. Kultywuje także technikę tzw. „białego” śpiewu. Swoimi porywającymi interpretacjami, muzycy Orkiestry podrywają do tańca widownię, co także nastąpiło i w Jaworkach.

Podczas trwania Dnia Łemkowskiego, obok sceny ginące zawody prezentowali rzemieślnicy z Lokalnej Organizacji Turystycznej Beskid Zielony. Swój kunszt pokazali dziegciarz, łyżkarz, snycerz, fujarkarz i tkaczka. Oprócz tego można było pokosztować regionalnych podpłomyków ze smalcem oraz ciast upieczonych przez gospodynie ze Stowarzyszenia na Rzecz Promocji i Rozwoju Jaworek.

Ostatni dzień lipca, a drugi festiwalu, był dniem góralskim, odbywającym się pod patronatem firmy Thermaleo sp. z o.o. Watrę góralską rozpalili fachowo – komendant OSP Jaworki, jednocześnie radny Jan Krzyśko wraz z prowadzącym imprezę Piotrem Gąsienicą, dyrektorem Miejskiego Ośrodka Kultury, partnerem w organizacji festiwalu. Jako pierwsi na scenie wystąpili gospodarze – Chór Jaworczanie wraz z członkami Zespołu Pieśni i Tańca Juhasy ze Szczawnicy. Młodzież, choć śpiewała i tańczyła w ograniczonym, spowodowanym wakacyjnymi wyjazdami składzie, dała wspaniały pokaz przyśpiewek i tańców pienińskich. Chór działający pod kierownictwem sołtysa wsi Mariusza Tokarczyka, a prowadzony artystycznie -podobnie jak zespół - przez Ewę Zachwieję, przygotował równie atrakcyjny repertuar pieśni wielogłosowych, w tym uroczysty hymn miejscowości pt. Jaworki. Pobliski folklor spiski zaprezentował drugi w kolejności zespół Czardasz z Niedzicy. Grupa istnieje od 18 lat przy GOK w Niedzicy i zajmuje się kultywowaniem autentycznych zwyczajów regionu pogranicznego Spisza, w tym przybliżaniem bogactwa ludowych tańców, szczególnie czardaszy i polek. Niecodzienną gratką stał się występ Zespołu Regionalnego im. Jana Malinowskiego ze Szczawnicy, działającego od 40 lat pod opieką artystyczną Anieli Krupczyńskiej. Po 11 latach zespół reaktywował sztukę lokalnego autora Jana Malinowskiego z Pagorek pt. Wesele Góralskie. Po raz pierwszy od lat, spektakl został wystawiony w całości dwa tygodnie wcześniej podczas Dni Jeziora Rożnowskiego. Na scenie w Jaworkach zespół wystąpił z fragmentem IV aktu i całym V aktem, obrazującym góralskie zwyczaje weselne, w tym powitanie pary młodej, obigrowkę, cepiny oraz przyśpiewki i tańce towarzyszące tej uroczystości. Na zakończenie dnia, dla ociekającej strugami deszczu publiczności zatańczył i zaśpiewał Zespół Pieśni i Tańca Pieniny z Krościenka nad Dunajcem. Chociaż chętnych do stania w kałużach ubywało z każdą minutą, zespół dał z siebie wszystko i z równą werwą odtańczył typowe pienińskie tańce: obyrtanego, śtajerka, Koteckę, Żydówkę czy Kąty.

Imprezami towarzyszącymi jubileuszowemu, piątemu Festiwalowi Kultur Górskich były dwudniowe warsztaty śpiewu łemkowskiego i góralskiego, które odbyły się 28 i 29 lipca w willi Marta oraz w Cafe Helenka w Szczawnicy. Prowadziły je Julia Doszna i Anna Dubec ze strony łemkowskiej oraz górale - Janina Gawlik i Andrzej Dziedzina Wiwer z Zespołu Regionalnego im. J. Malinowskiego. Z tej okazji został wydany śpiewniczek, zawierający teksty pieśni łemkowskich i góralskich przyśpiewek. Na ryneczku jaworczańskim była także prezentowana retrospektywna wystawa zdjęć z poprzednich edycji festiwalu, autorstwa Aliny Lelito, Ady Kopeć – Pawlikowskiej i Sobiesława Pawlikowskiego.

V Festiwal Kultur Górskich Łemków, Rusnaków i Górali odbył się w ramach obchodów 200.lecia Uzdrowiska Szczawnica. Projekt był współfinansowany ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, przy partnerstwie Województwa Małopolskiego.

Alina Lelito