Dni przyjaźni

07.05.2012

polsko – węgierskiej w Szczawnicy.

3 maja

Dni przyjaźni polsko - węgierskiej rozpoczęły się w szczawnickim kinoteatrze „Pieniny” od wieczornej projekcji filmu Krisztiny Gody pt. 1956 Wolność i miłość. Film opowiada o słynnym meczu piłki wodnej, który odbył się na olimpiadzie w Melbourne, pomiędzy drużyną Węgrów, a drużyną Rosjan, tuż po tragicznych wydarzeniach budapeszteńskiego powstania. Szczegółowe losy dwojga głównych bohaterów, sportowca z węgierskiej drużyny water polo i studentki – rewolucjonistki, zostały zgrabnie wplecione w historyczne dzieje kraju.

Dyrektor Miejskiego Ośrodka Kultury Piotr Gąsienica, witając przybyłych widzów, zaprosił na kolejne atrakcje Dni przyjaźni polsko - węgierskiej, m.in. otwarcie wystawy okolicznościowej, spotkanie z uczestnikami Powstania Węgierskiego, koncert polsko - węgierski, podczas którego zostaną wręczone odznaczenia państwowe przez przedstawicieli Ambasady Węgier, imprezę plenerową prezentującą folklor obu narodów, zakończoną koncertem gwiazd – Ewy Kuklińskiej i Jacka Wójcickiego czy Mszę św. za naród polski i węgierski w obecności relikwii św. Kingi i korony św. Stefana.

Imprezy odbywają się w ramach obchodów 50.lecia uzyskania praw miejskich przez Szczawnicę i są organizowane wraz z Ambasadą Węgier.

4 maja

Kolejna odsłona Dni przyjaźni polsko – węgierskich odbywających się w Szczawnicy rozpoczęła się od otwarcia dwóch okolicznościowych wystaw w Galerii Pijalni Wód Mineralnych – 1000 lat przyjaźni polsko – węgierskiej oraz Powstanie Węgierskie 1956. Przybyłych gości, ze szczególnym uwzględnieniem strony węgierskiej, wśród której znaleźli się m.in. attache Ambasady Węgierskiej Imre Molnar, przedstawiciele miasta partnerskiego Szczawnicy na Węgrzech – Harkany, z burmistrzem dr Imri Sandorem, uczestnicy Powstania Węgierskiego, przywitał uroczyście burmistrz Szczawnicy Grzegorz Niezgoda. Po obejrzeniu wystawy zebrani przeszli pod pomnik twórcy uzdrowiska, z pochodzenia Węgra – Józefa Szalaya, by po odśpiewaniu hymnów Węgier i Polski, złożyć wiązanki kwiatów.

W tym roku szczególny nacisk obchodów „Dni przyjaźni” został położony na 56. rocznicę Powstania Węgierskiego. Spod pomnika uczestnicy przeszli więc do Muzeum Uzdrowiska, by tam obejrzeć dokumentalny film Zofii Kunert pt. „Polskie lato, węgierska jesień”, opowiadający o tych tragicznych wydarzeniach oraz spotkać się z uczestnikami powstania – posłanką do Parlamentu Węgier Marią Wittner, która po upadku powstania spędziła w więzieniu 14 lat oraz Akosem Engelmayerem, byłym ambasadorem węgierskim w Polsce, historykiem i pisarzem.

Kolejnym punktem programu było otwarcie trzydniowego festiwalu win węgierskich w willi „Marta”, na którym można degustować wina białe, czerwone i różowe, właścicieli winnic z regionu Eger i Ipolynyek.

Popołudniowa część drugiego dnia „Przyjaźni polsko – węgierskiej” odbyła się w Dworku Gościnnym. Spotkanie zaszczycili swoją obecnością m.in. posłanka na Sejm RP Anna Paluch, wojewoda małopolski Jerzy Miller, wicemarszałek województwa małopolskiego Wojciech Kozak, przedstawiciele starostwa powiatowego w Nowym Targu oraz samorządowcy szczawniccy. Miało ono wyjątkowo uroczysty charakter, gdyż podczas niego zostały wręczone Złote Krzyże Zasługi, nadane przez Prezydenta Węgier, dwóm mieszkańcom Szczawnicy – Krystynie Papież i Janowi Wierciochowi (pod jego nieobecność medal odebrał brat i bratanica) oraz mieszkańcowi Nowego Targu Stanisławowi Kołodziejskiemu, którzy pomogli uchodźcom z Powstania Węgierskiego ukrywać się na ziemiach polskich. Wyjątkowo solidarną postawą, polegającą na zorganizowaniu zbiórki pieniężnej na zakup niezbędnych uchodźcom rzeczy oraz czynnej obronie ich przed Służbą Bezpieczeństwa, wykazało się całe społeczeństwo Szczawnicy. Dzięki tej postawie miasto Szczawnica uzyskało rangę bohaterskiego miasta Powstania Węgierskiego1956 roku. Z tej okazji na ręce burmistrza Szczawnicy oraz starosty województwa małopolskiego, na terenie którego leży Szczawnica, zostały wręczone pamiątkowe medale 1956r. Dodatkowo wzruszający, osobisty dar serca, przekazała Szczawnicy posłanka Maria Wittner – węgierską flagę z Powstania 1956r., z wyciętym komunistycznym godłem, a na ręce organizatora „Dni Przyjaźni”, Piotra Gąsienicy, flagę polską, z własnoręcznie wyhaftowanym godłem. Wśród obustronnie składanych podziękowań padały serdeczne słowa o autentycznej przyjaźni łączącej nasze narody, wynikającej z wyznawania tych samych wartości, a także deklaracje, by ją i w obecnych czasach pokoju, twórczo i czynnie rozwijać. Uroczystość wzbogacił program artystyczny w wykonaniu Chóru Korony św. Stefana z Ipolybalog w religijnym repertuarze a capella, DuoSonore z Nowego Targu z muzyką klasyczną oraz prezentujących folklor węgierski tancerzy Stowarzyszenia Kulturalnego Szell i dziewięcioosobowego Zespołu Cytrzystów z miejscowości Nenince.

5 maja

Trzeci dzień Dni przyjaźni polsko – węgierskiej w Szczawnicy rozpoczął się prelekcją w kinoteatrze „Pieniny”, dr Imre Molnara, attache Ambasady Węgierskiej w Polsce, na temat bohatera książki „Ułaskawiony na śmierć” Marii Mycielskiej. Jej tłumaczenia na język polski i wyboru tekstów dokonał właśnie dr Molnar. Książka opowiada dzieje Janosa Esterhazy’ego, po matce, Elżbiecie Tarnowskiej – Polaka, arystokraty i ziemianina, działacza społecznego i polityka. Gdy po I wojnie światowej, po rozpadzie Austro-Węgier, włości Esterhazych znalazły się w obrębie nowego państwa - Czechosłowacji, Janos Esterhazy został politykiem walczącym o prawa mniejszości narodowych, które znalazły się w obrębie tego państwa, ze szczególną troską o losy mniejszości węgierskiej. Od 1924 roku działał w partii chrześcijańsko – socjalistycznej, na sztandarze której widniały hasła religijne, dbając o poniżonych, biednych, słabych. Uważał, że Węgrzy żyjący na Słowacji mają prawo do własnej autonomii, tak jak każda inna mniejszość narodowa. Po 1938 roku, gdy Czechosłowacja rozpadła się na dwa odrębne państwa, jako jedyny poseł węgierski, wszedł do parlamentu słowackiego. Podczas II wojny światowej, przyjmował polskich uchodźców, oficjalnie potępił radziecką zbrodnię katyńską, jako jedyny poseł zaprotestował przeciwko deportacji Żydów ze Słowacji. W nazistowskiej Słowacji został skazany na rok więzienia, a po wejściu wojsk radzieckich trafił do gułagu za kołem podbiegunowym, osądzony jako kolaborant nazistowskich wojsk. W 1949 roku wrócił do Czechosłowacji, zmieniając kolejne więzienia, jako potencjalnie „szkodliwy element”. Z więzienia już nie wyszedł. Stracił wszystko – majątek, dobre imię, rodzinę. Umarł w 1957r. w więzieniu w Mirovie. Jego prochy nie zostały wydane bliskim. Dla Węgrów Esterhazy jest tym, kim dla Polaków Jan Paweł II – człowiekiem o niezłomnym charakterze, wzniosłych ideałach, świętym. Na Słowacji działa Stowarzyszenie Kulturalne Wegrów na Słowacji - CSEMADOK, które stara się doprowadzić do politycznej rehabilitacji Janosa Esterhazego i jego przyszłej beatyfikacji. Na spotkanie w kinoteatrze „Pieniny” przybył także prezes tego stowarzyszenia Bela Hrubik oraz ksiądz Ferenc Gyorgy, by dać świadectwo prawdzie o Esterhazym i prosić bratni naród polski o modlitwy w intencji ich bohatera narodowego. Po prelekcji dr Molnara była okazja do zakupu książki „Ułaskawiony na śmierć” z autografem tłumacza.

Wprost ze spotkania, jego uczestnicy wzięli udział w akcie powieszenia tablicy „Pod węgierską koroną” na frontonie kinoteatru „Pieniny”. Burmistrz Szczawnicy Grzegorz Niezgoda, przewodniczący kapituły nadawania tablic szalayowskich, przekazał ją dyrektorowi Miejskiego Ośrodka Kultury, którego siedziba mieści się w budynku kinoteatru. Tym samym tablica wróciła na miejsce jej historycznie przynależne, gdzie do czasów II wojny światowej wisiała, a „Szlak godeł Szalayowskich, atrakcja turystyczna Szczawnicy”, zyskał kolejny oznaczony obiekt. Tak w Szczawnicy kontynuowana jest szalayowska tradycja ozdabiania godłami budynków trudniących się wynajmem kwater dla gości oraz obiektów użyteczności publicznej. Siłą rozpędu, prezes Oddziału Pienińskiego PTTK Marek Misztal, zaprosił węgierskich gości o uświetnienia odsłonięcia kolejnego godła szalayowskiego na budynku PTTK. Tablicę „Pod trzema różami” wspólnie odsłonili wraz z burmistrzem Niezgodą – burmistrz partnerskiego miasta Szczawnicy Harkany na Węgrzech - dr Imri Sandor oraz dr Imre Molnar.

Dalsza część sobotnich atrakcji odbywała się na placu przy dolnej stacji PKL „Palnica”. Tam na plenerowej scenie wystąpiły węgierskie i polskie zespoły folklorystyczne; ze strony gości - Stowarzyszenie Kulturalne Szell, prezentujące tańce z Transylwanii oraz Ziemi Seklerskiej i brawurowo grający zespół dziewięciu cytrzystów z Nenince. Góralski folklor gospodarzy przybliżył Zespół Pieśni i Tańca „Juhasy”, Chór „Jaworczanie” oraz Kapela Mariusza Tokarczyka. Gwiazdami wieczoru byli Ewa Kuklińska w repertuarze największych przebojów estradowych i artysta wywodzący się z krakowskiej „Piwnicy pod Baranami” – Jacek Wójcicki.

Zakończeniem bogatego w wydarzenia dnia stał się, po raz pierwszy organizowany w ramach Dni przyjaźni polsko – węgierskiej, nocny spływ przełomem Dunajca – od granicy ze Słowacją do przystani flisackiej w Pieninach. Wzięli w nim udział, oprócz zaproszonych gości, aktorzy szczawnickiego teatru amatorskiego, przebrani w stroje z epoki Józefa Szalaya – inicjatora takich spływów przed ponad dwustu laty.

6 maja

Ostatni dzień Dni przyjaźni polsko – węgierskiej w Szczawnicy miał charakter religijny. O godz. 11 na parkingu w Pieninach zebrały się poczty sztandarowe szczawnickich organizacji, szkół i stowarzyszeń, ze sztandarem Rady Miejskiej na czele, by przywitać relikwie św. Kingi oraz replikę Korony św. Stefana. To wielka rzadkość, by relikwie św. Kingi opuszczały starosądecki klasztor ss. Klarysek. Tym razem udało się tego dokonać, by jedne z największych relikwii polskich i najważniejsza relikwia Węgier mogły się spotkać w Pieninach. Stąd pochód wiernych, pod przewodnictwem kapeli góralskie Białopotocanie, pocztów sztandarowych oraz korony św. Stefana, niesionej przez górali szczawnickich i relikwi św. Kingi, niesionych przez góralki, udał się procesyjnie, najpierw promenadą biegnącą wzdłuż Grajcarka, a następnie ulicami Szczawnicy do kościoła parafialnego p.w. św. Wojciecha w Szczawnicy. Przy kościele, dostojne relikwie przywitał ksiądz proboszcz Franciszek Bondek oraz ks. bp. Władysław Bobowski, który przewodniczył niedzielnej mszy św. o godz.12. W swoim słowie bożym ksiądz biskup nawiązał do przyjaźni polsko – węgierskiej oraz podobnych wartości głoszonych przez te dwa chrześcijańskie kraje, które świętując swoje Dni przyjaźni, zdecydowały się je zakończyć Mszą św. i Eucharystią. Po kazaniu został poświęcony nowy sztandara Rady Miejskiej w Szczawnicy. Wzruszające nabożeństwo, z udziałem czytań i modlitw w języku węgierskim, dzięki koncelebrze, w której oprócz ks. bp. Bobowskiego i proboszcza ks. Bondka wziął udział także kustosz sanktuarium korony św. Stefana, ks. Ferenc Gyorgy oraz Chór Korony św. Stefana z miejscowości Ibolybalog, stało się wielkim przeżyciem dla wszystkich wiernych. Po skończonej Msz św. była okazja do zrobienia zdjęcia ze świętymi relikwiami narodu polskiego i węgierskiego.

Ostatnim akcentem czterodniowych uroczystości, a zarazem pożegnaniem z bratankami - Węgrami, była degustacja win węgierskich, na którą zaprosiło dwóch wystawców – winiarzy z regionu Eger:Attila Petreny i Tamas Kecskes. Panowie ciekawie i wyczerpująco opowiadali o swojej sztuce, proponując zebranym w willi „Marta” kosztowanie win białych, różowych oraz czerwonych. Na zakończenie można było poczuć smak słynnego królewskiego tokaju „Aszu”. Wartości smakowe znacznie zyskały na wyrazie, dzięki wartościom słuchowym w postaci muzyki granej na fortepianie przez szczawniczankę, studentkę Akademii Muzycznej w Katowicach, Aleksandrę Hurkałę.

Dni przyjaźni polsko – węgierskiej zostały zorganizowane przez Miejski Ośrodek Kultury w Szczawnicy i Ambasadę Węgier w Warszawie w ramach obchodów 50.lecia uzyskania praw miejskich przez Szczawnicę.

Alina Lelito www.mok.szczawnica.pl

Pieniny24.pl